De geschiedenis van de Ninoofsepoort in enkele kaarten en beelden…
De Ninoofespoort in 1649 (plan van Johannes Blaeu) – www.cartesius.be
In 1649 is het enkel de Zenne, of beter één van zijn zij-armen, de Ransfortzenne, die de stadsmuren doorbreekt op de plaats van de Ninoofsepoort. Geen weg nog pad. De meest nabijgelegen stadspoorten zijn de Anderlechtsepoort in het zuiden en de Vlaamsepoort in het noorden.
De Zenne gaat de stad binnen aan de Kleine Spui, zoals geschilderd op dit beeld van Brussel van ongeveer vijftien jaren later.
Deel van het “Gezicht op Brussel” door Bonnecroy, 1664-65
De Ninoofespoort in 1754 (plan van J. Basire) – www.cartesius.be
Ongeveer 100 jaar later is nauwelijk iets veranderd. De context blijft voornamelijk deze van de landbouw. De n°33 van de kaart duidt op het domein van het Kartuizersklooster waarlangs de Ransfortzenne loopt.
De Ninoofsepoort in 1805 (plan routier de Bruxelles) – www.cartesius.be
De urbanisatie begint zich te ontwikkelen binnenin de stadsmuren. Het domein van het oud Kartuizersklooster wordt verkaveld en verdeeld door twee nieuwe straten: de Fabriek- en de Zennestraat.
De Ninoofsepoort in 1823 (plan topographique de la Ville de Bruxelles door de Bouge) – www.cartesius.be
De afbraak van de stadsmuren is bezig en het tracé van de Ninoofsesteenweg is net getrokken. De Ninoofsepoort wordt een echte stadspoort. Er zijn al twee tolhuisjes, maar nog niet de huidige gebouwen. Op de kaart kan men ook de Ransfortboerderij zien, die in die tijd heel belangrijk was en die zich min of meer op de plaats van de huidige sluis bevond. Zij zal weldra afgebroken worden.
De Ninoofsepoort in 1842 (geometrisch plan van de Stad Brussel door W.B. Craan) – www.cartesius.be
De evolutie versnelt. Het kanaal Brussel-Charleroi is gegraven, met daarbij de verdwijning van de Rasfort-boerderij. Het kanaal loopt langs de tolhuisjes, alvorens een rechte bocht naar het westen te maken. Men moet het via een kleine brug oversteken. Het ninoofseplein heeft zijn huidige vorm aangenomen. Het Slachthuis van de Stad Brussel is gebouwd op een terrein dat door afbraak van de wallen is vrijgekomen. Het water is sterk aanwezig, met nog steeds de kleine Zenne en de Ransfortzenne, waarbij zich nu ook het kanaal toevoegt.
De Ninoofsepoort in 1884 (plan Van Mierlo) – www.cartesius.be
In 1884 wordt de Ransfortzenne rechtgetrokken. Ze stopt voortaan aan de kleine Zenne en haar bedding wordt toegedekt binnen de vijfhoek. De urbanisatie van Molenbeek heeft zich volledig rond de Ninoofsepoort sterk ontwikkeld.
De Ninoofsepoort geschilderd door Jules Meckaert, rond 1900.
De (oude) sluis rond 1908
Zicht naar Molenbeek met de oude sluis en het bruggetje
Zicht op de oude sluis, het bassin en de muur van het Slachthuis (rechts op de foto).
Jaren 1930:
De tolhuisjes rond 1930, met op de achtergrond wat men vandaag de “Besixdriehoek” noemt.
Het bassin en de tolhuisjes rond 1930
De Ninoofsepoort in 1930-35 – Bron: Bruciel
Rond 1930 beslist men het kanaal recht te trekken, want het bassin en de sluis zijn niet meer aangepast aan de grootte van de boten. Op deze luchtfoto ziet men nog de oude infrastructuur (bassin, sluis) en de infrastructuurwerken voor het nieuwe stuk van het kanaal en de nieuwe sluis. De kleine Zenne is nog zichtbaar, alsook een stuk van de Ransfortzenne onderaan de foto.
Werf van de nieuwe sluis (rond 1930).
Jaren 1950:
Luchtfoto 1953 – Bron: Bruciel
In 1953 zijn de werken beëindigd, maar het gat in het stedelijk weefsel door de recht-trekking van het kanaal zal nooit hersteld worden. De achtergelaten constructies raken stilletjesaan in verval. Bouwmateriaalzaken installeren zich op de driehoek aan het kanaal ten noorden van de Ninoofsesteenweg.
De kleine Zenne en de Ransfortzenne zijn droog gelegd. De braakliggende terreinen die voortspruiten uit de rechttrekking worden voor allerlei doeleinden gebruikt: camping, karting, zelfs een terrein voor het landen van helicopters die post vervoeren…
De tram volgt de Ninoofsesteenweg en volgt zijn weg naar het centrum over de Fabriekstraat heen. Op de kleine ring passeert de tram ten oosten van de tolhuisjes.
Helikopter aan de Ninoofsepoort in 1953:
Het Vander Putten speelplein in 1950-51:
2004:
Luchtfoto 2004 – Bron: Bruciel
In 50 jaar tijd is de plek veranderd, maar niet op spectaculaire wijze. Arts et Metiers heeft een uitbreiding gekregen, een grote hangar werd gebouwd op de plek van het vroegere bassin en de oude sluis, een car-wash dicht bij de kluis. De bouwconstructies op het driehoekig terrein dat aan Besix toebehoort, heeft integendeel plaatsgemaakt voor… een gat.
Talrijke standplaatsen van tweedehandswagens, waarvan sommigen in open lucht, hebben zich geïnstalleerd in de bouwblokken langs de Heyvaertwijk.
De tram is van kant gewijzigd op de kleine ring, en rijdt boven de Zenne-tunnel die onder het westelijke deel van de kleine ring loopt. Hij rijdt niet meer over de Fabriekstraat.
Ten noorden van de brug, daar waar woningen vernield werden tijdens de oorlog door de ontploffing van de brug, werden een speelplein en mini-voetbalterreinen aangelegd, op initiatief van vzw La Rue: het is het actuele ‘Espace Pierron’.